Türkiye perakende ekosistemi, son yıllarda hızlı bir büyüme kaydederken, bu büyüme yurt dışında yerleşik pazaryerlerinin (YYP) tehdidi ile karşı karşıya. Bu platformların haksız rekabetle kontrolsüz büyümesi, Türkiye’nin yerel perakende ekosistemi, cari açığı, üretim gücü ile istihdam ve vergi gelirleri açısından ciddi bir tehdide neden oluyor.
CARİ AÇIĞIN YÜZDE 14’Ü
Elektronik Ticaret İşletmecileri Derneği (ETİD) ve Dogma Alares’in raporuna göre, YYP’nin Türkiye’deki yıllık işlem hacmi 2024 yılı sonu itibarıyla 43 milyar liraya ulaştı. Ancak bu rakamın, oluşan maliyetler ve ikame edilen yerli üretimle birlikte 280 milyar liraya kadar katma değer kaybı yarattığı tahmin ediliyor. Rapora göre 2025 yılında toplam işlem hacminin 75 milyar liranın üzerinde olacağı tahmin ediliyor. Bu da yaklaşık 500 milyar liralık bir katma değer demek oluyor.
2024 yılında 1,3 milyar dolar seviyesinde olduğu hesaplanan YYP toplam işlem hacmi, Türkiye’nin 2024 yılında yaklaşık 9,97 milyar dolar olan cari işlemler açığının yüzde 14’ünü meydana getiriyor.
İSTİHDAM BASKI ALTINDA
Türkiye’de bulunan işletmelerin yüzde 99,7’si KOBİ statüsünde ve ihracatın yüzde 55’ini, istihdamın ise yüzde 70’ini bu işletmeler sağlıyor. YYP ise bu işletmelerin ayakta kalmasını ve büyümesini doğrudan tehdit ediyor. Aynı zamanda Türkiye’nin ihracat gücünün belkemiği olan tekstil sektörü başta olmak üzere pek çok yerli üretici bu durumdan zarar görüyor. YYP; ürün tedarikinden pazarlamaya, veri işlemeye kadar birçok süreci Türkiye dışında gerçekleştiriyor. Bunun sonucu olarak da üretim, istihdam, reklam-tanıtım, hizmet satın alma gibi kritik kalemlerde katma değerin çok büyük bir kısmı yurt dışına transfer ediliyor.
TÜKETİCİ TEHLİKEDE
YYP yüksek vergiler, lisans yükümlülükleri ve sıkı denetimlerden muaf olduğu için yerel satıcılar için büyük bir rekabet dezavantajı doğuruyor. Ayrıca bu gibi platformlardan gelen ürünler; TAREKS gibi ürün güvenlik sistemlerine tabi değil ve çocuk oyuncaklarındaki aşırı fitalat gibi insan sağlığına zararlı maddeler denetlenmeden evlerimize ulaşıyor. Hiçbir denetime tabi olmayan reklamların yanıltıcı fiyat bilgileriyle tüketiciyi kandırmasının yanısıra YYP, Türkiye’deki tüketici davranışlarını, alışveriş verilerini ve pazara dair stratejik bilgileri Türkiye dışına çıkarıyor. Bu da hem kişisel veri güvenliğini hem de ekonomik bağımsızlığı zedeliyor.
TEHLİKENİN BOYUTU
-43 milyar TL (yaklaşık): YYP’nin 2024 Türkiye satış hacmi
-280 milyar TL’lik ikame değer: Denetimsiz ürünler, zararına reklam ve indirimlerle 2024’te yerli perakende ekosistemindeki katma değer kaybı
-20 milyon: YYP’nin Türkiye’deki mobil indirme sayısı – 2024’ün en çok indirilen uygulaması
-9,3 milyon aktif kullanıcı: YYP’nin Türkiye’deki tahmini kullanıcı tabanı. Türkiye’de satış yapan en büyük 3. pazaryeri.
-2,08 milyon ton CO₂: YYP iş modelinin hava taşımacılığı kaynaklı yıllık karbon salınımı (450.000 aracın yıllık salınımına eşdeğer)
